MATRONA

I.

MATRONA

Iuno dicta est, quod iis praesit mulieribus, quae aptae sunt, ut fiant matres.

II.

MATRONA

fluv. Galliae in Lingonum montibus nascens, unaque cum Sequana Belgicam dirimens a Celtica. Vulgo lae Marne. Baudrando in Campania oritur, prope Andomatunum Lingonum, in vico silvae Lingonicae Balisma, locô, cui nomen Marmote, 1. milliar. ab urbe Lingonum in Austrum, distante; dein in Arctostendens, Lingones rigat, Calvum montem, Ioanvillam, Fanum S. Desiderii, Victoriacum Francicum, et Catalaunum, Campaniae Urbes, uti et Sparnacum, Dormanum, Castrum Theodorici, Meldas et Latiniacum, Gornacum, Fossata et Carentonem, tandem aliquot fluviis, Vangione nempe Vingnory, Blosiâ Bloise, Saltu Saux, Saldâ Saude, Mucrâ maiore Morin, Urco Ourc, et Mucrâ minore le petit Morin, auctus, ad pontein Carentonium, Sequanae miscetur, 2. leuc. supra Lutetiam in Ortum. Sed Belgas a Celtis non separat, ut nec Sequana. Baudrand. Valesius vero Ausonium Gallos seu Celtas a Belgis hôc fluviô distinguentem, his verbis, in Mosella:

Non tibi se Liger anteferet, non Axona praeceps,

Matrona non, Gallos Belgasque intersita fines.

vere id fecisse statuit: Addens, Sequanam quidem, fluv. inferiorem, exacte id non facere, quod tamen Iulius Caesar, l. 1. Bell. Gall. c. 1. Plin. l. 4. c. 17. Ptol. Amm. Marcellin., aliique plurimi affirmant, Notit. Gall. Matrona, quoque est nomen montis, vulgo le Mont Geneure, inter Segusionem et Brigantionem positus, sed huic propior. Eius meminit Euhodius Episcopus Ticinensis:

Matronas tacio.

Ei casus nobilis feminae nomen dedit, teste Ammianô.

III.

MATRONA

proprie quae in matrimonium cum viro convenisset. Hinc Servius ad Aen. l. 11. v. 476. notat. Matronam dici, quae in matrimonium cum viro convenerit, et in eo matrimonio manserit, etiamsi liberi nondum nati fuerint, dictam matris nomine, spe atque omine; unde et Matrimonium dictum Itaque Matronas A. Gellius l. 18. c. 6. vocat, quas Cicero in Topicis c. 3. simpliciter Uxores appellat: quae scil. in matrimonium convenissent; quô denotabant, eam uxorem, non concubinam fieri, et in matrimonium, non concubinatum esse datam. Unde Plautus Trinummo, Actu 3. sc. 2.

Sed ut inops infamis ne sim: ne mihi hanc Famam differnat,

Me germanam meam sororem in concubinatum tibi

Sic sine dote dedisse magis, quam in matrimonium.

Festus autem ait, Matronas eas esse, quibus stolas habendi ius erat: Sic Matronae dicerentur notae auctoritatis spectataeque vitae ac pudicitiae feminae. Ut apud Livium l. 1. Ut nulla, nisi spectate pudicitiae Matrona, et quae uni viro nupta esset, ius sacrifieandi haberet. Quod de stola modo dictum, inde desumptum est, quod habitu Matronae a feminis non bonae notae discernerentur. Postquam enim apud Romanos Toga penes viros remansit, solasque feminas, quae se viris vulgarent, Matronarum feminarumque honestarum propria fuit tunica, quam Stolam dixerunt, et pallium sive palla. Horatius, l. 1. Sat. 2.

Ad talos demissa stola et circumdata palla.

Unde apud Livium, ubi de matre et uxore Coriolani, l. 5. c. 21. plus salutis Reip. in stola quam in armis fuisse, legimus: et propterea Martialis stolam pro Matrona posuit l. 10. Epigr. 5.

Quisquis stolaeve purpuraeve contemptor.

Stolam autem ad talos demissam, ut dictum ex Flacco, et institâ ad oram ornatam fuisse, docet Turnebus Adversar. l. 29. Unde iterum Horatus, loc. cit.

—— Quarum subsuta talos tegat instita veste.

In quae verha Porphyrio Matronas, inquit, significat. Erat itaque haec stola, tunica manuleata sive manicata, ad imas plantas fluens; insuper purpurea, segmentis sive limbis aureis ornata, eademque multis rugis ac plicis constricta: quâ totum corpus operiebantur, ut nihil praeter faciem appareret. Cum libertinae et quae stupri licentiam vulgaverant, non cervice modo, sedhumeris atque lacertis conspicuis essent, et quia altius tunicas succingebant, crura pedesque aureis circulis cultos ostentarent: Prostibula vero brevibus tunicis, ad instar virilium, et togâ uti cogerentur. Praeterea Matronae a Libertinis, crinium sertis distinguebantur, quae solae habere poterant, novum discrimen a Senatu adiectum, scil. Vittae, sivefasciolae; cum nec Lebertinis nec Meretricibus Vittae Stolaeque ius esset: Unde apud Ovid. Segmenta aureae, Vitta, quâ coma ligabatur, et Stola perpetuo conunguntur. l. 3. Ep. 3. ex Ponto. et l. 2. trist. Tibull. Eleg. 6.

—— —— Quamvis non vitta ligatos

Impediat crines, nec stola longa pedes, etc.

Vide Octav. Ferrarium de Re Vestiaria part. 1. l. 3. c. 17. et 23. Apud Athenienses quoque a Matronis et Pudicis feminis meretrices vestibus et mundô fuisse distinctas, docet Lex illa: Τὰς ἑταίρας ἄνςθινα φορεῖν, Meretrices floridas vestes indutae sunto: memorata Suidae. Quam suis Locrensibus quoque Zaleucus posuit, teste Diodorô Sic. et eâ usos esse Syracusanos; docet Philarchus apud Athenaeum l. 12. Quamquam non ferebant, ut videtur, Athenienses meretrices non magis quam eas in quibus adulteri essent deprehensi, ornatas prodire in publicum, unde auro illis interdictum, etc. Vide Sam. Petitum Comm. in LL. Attieas l. 6. tit. 5. Porro, Matronis apud Romanos honos habitus, ut pilentô ad sacra ludosque, carpentis festô profestôque uterentur. Liv. l. 5. c. 25. Cuius (auri a Camillo, ex praeda Veientana, Apollini persolvendi) quum copia non esset, Matronae coetibus ad eam rem consultandam habitis et communi decretô pollicitae --- aurum et omnia ornamenta sua in aerarium detulerunt. Grata ea res, ut quae maxime Senatui unquam fuit: bonoremque ob eam munificentiam serunt Matronis habitum, ut pilentô ad sacra ludosque, carpentis festô

profestôque uterentur. lisdem sollennis laudatio post mortem concessa, apud cundem l. cit. c. 50. ubi de Gallis Româ exactis et ab codem Camillo victis fusisque, Iam ante in eo religio civitatis apparuerat, quod quum in publico deesset aurum, ex quo summa pactae mercedis Gallis confieret, a Matronis collatum acceperant, ut sacrô aurô abstineretur. Matronis gratiae actae, honosque additus: ut earum, sicut virorum, post mortem sollennis laudatio esset etc. Elegantem Matronalis lecti descriptionem exhibet Apuleius l. 10. Met. Dii boni qualis ille, quam praeclarus apparatus? Quatuor Eunuchi confestim pulvillis compluribus ventose tumentibus, plumâ delicatâ nobis cubitum praestruunt. Sed et stragulâ veste, aurô ac murice Tyriô depictâ, probe consternunt ac desuper brevibus admodum, sed satis copiosis pulvillis, aliis nimis modicis, queis maxillas et cervices delicatae mulieres suffulcire consueverunt, supersiruunt etc. Ubi videmus, plumeis etiam pulvillis usos Romanos, iisque ad partes corporis scite consormatis et compositis. Sed haec sequiori aevô, ubi luxus invaluit. Vide quoque Stat. l. 1. Sylv. 2. et ad eum Animadversiones Casp. Barthii: uti de ultimo officio suppliciô afficiendis, a Matronis honestis nobilibusque praestari solito, aliquid infra ubi de Murrato vino.